جمهوری شوروی سوسیالیستی ایران(گیلان)

جمهوری شورایی سوسیالیستی ایران[۱] یک جمهوری شوروی با عمر کوتاه بود که به رهبری میرزا کوچک خان جنگلی که از رهبران نهضت مشروطه گیلان بود با استفاده از نیروهای چریکی مشهور به جنگلی و با کمک ارتش سرخ شوروی در ۱۸ رمضان ۱۳۳۸ قمری/ ۱۵ خرداد ۱۲۹۹ شمسی در گیلان اعلام موجودیت کرد. در حالیکه انقلاب سرخ در شوروی پایه‌های خود را استوار می‌کرد. نیروهای ارتش سرخ برای تعقیب روسهای سفید که در انزلی اردو کرده بودند وارد انزلی شده و آنها را به همراه نیروهای انگلیسی تحت حمایتشان مجبور به عقب نشینی کردند. از طرفی نیروهای میرزا نیز از فرصت به وجود آمده استفاده و رشت را تصرف کردند. پس از تصرف رشت و به کنترل درآوردن منطقه گیلان رهبران جنبش جنگل در نامه‌ای به تروتسکی فرمانده وقت ارتش سرخ شوروی پیروزی ارتش سرخ ایران در استقرار جمهوری شورایی ایران را اعلام کردند که تروتسکی شخصاً به ایشان تبریک گفت.[۲] با توافق رهبران نهضت جنگل و بلشویکها، یک هیئت با اعضای ایرانی و روس به نام روکم (مخفف واژه روسی رولوسیونی کمیتت: کمیته انقلاب) رهبری جنبش را در رشت به دست گرفت. هیئت دولتی انقلابی شکل گرفت که در آن میرزا کوچک خان مقام‌های سرکمیسر و کمیسر جنگ را بر عهده داشت. میرزا کوچک خان با تبلیغات کمونیستی موافق نبود و مدتی بعد کمیتهٔ مرکزی حزب کمونیست ایران که در انزلی تشکیل شده بود، به این دلیل او را برکنار کرد. میرزا به نشانهٔ قهر رشت را به قصد فومن ترک کرد. سپس کمیته‌ای از سران حزب کمونیست، خالو قربان و احسان الله خان تشکیل شد که با کمک ماموران شوروی علیه میرزا و طرفدارانش در ۶ مرداد ۱۲۹۹ کودتا کردند. دو روز بعد هیئت با حمایت ارتش سرخ دولت جدیدی را به ریاست احسان الله خان شکل داد. این دولت اقداماتی افراطی نظیر مصادرهٔ اموال ملاکین و دولتی کردن زمین‌های وقفی را انجام داد که موجب نارضایتی مردم شد. نتیجتاً دولت مرکزی با کمک انگلیسی‌ها رشت را تصرف کرد. در پی برگزاری کنگره ملل شرق در باکو و بروز اختلاف در حزب کمونیست، کمیته مرکزی جدیدی به رهبری حیدرخان عمو اوغلی تشکیل شد و خواهان همکاری با میرزا و جنگلی‌ها شد. دولت کودتا مجدداً رشت را تصرف کرد و احسان الله خان دولت جدیدی بدون شرکت اعضای حزب کمونیست تشکیل داد و خواهان همکاری با میرزا شد. حیدرخان در اوایل سال ۱۳۰۰ شمسی وارد گیلان شد و با سران نهضت توافق کرد که دولت جدیدی به ریاست میرزا تشکیل شود و کشورهای خارجی در امور داخلی ایران دخالت نکنند، و بلشویک‌ها برای جلوگیری از سقوط گیلان به دست قوای دولت مرکزی به نهضت یاری برسانند.[۳] سران نهضت جنگل دولت جمهوری شورایی گیلان[۴] (جمهوری گیلان[۵] یا جمهوری شورائی گیلان[۶][۷][۸]) را در ۱۳ مرداد ۱۳۰۰ تشکیل دادند که در آن میرزا سر کمیسر و کمیسر مالی، حیدرخان کمیسر خارجی، و خالوقربان کمیسر جنگ را بر عهده داشتند. وظیفه این دولت سازمان دادن انقلابیان و استفاده از گیلان برای حمله به تهران و تضعیف دولت مرکزی برای سرکوبی نهضت جنگل بود. این دولت با دول روسیه و انگلستان مخالف بود. این دولت دچار اختلاف بود و دارای چهار دستهٔ مختلف بود که با هم رقابت می‌کردند. در ۶ مهر ۱۳۰۰ تنی چند از هواداران میرزا بدون اطلاع او به جلسه اعضای دولت در ملاسرا حمله کرده و عده‌ای از جمله حیدرخان را به قتل رساندند. این رخداد باعث بروز نزاع مسلحانه بین گروه‌های مختلف نهضت شد و منجر شد قوای دولت مرکزی به رهبری رضاخان میرپنج با حمایت تسلیحاتی و حضور افسران انگلیسی گیلان را به سادگی تصرف کنند. رشت در ۲۲ مهر ۱۳۰۰ به تصرف نیروهای دولتی در آمد و میرزا و یارانش به تعقیب و گریز در جنگل‌ها ادامه دادند تا این که میرزا در ۱۱ آذر ۱۳۰۰ کشته شد و نزاع نظامی خاتمه پیدا کرد.

در سال ۱۹۱۵ اولین ریشه‌های جنبش جنگل توسط آزادیخواهان و به رهبری میرزا کوچک خان، دکتر حشمت و میرزا حسین کسمایی[۹] و سایر نیروهای مشروطه خواه (مجاهدین) ایجاد شد. فنون نظامی به نیروهای داوطلب جنگلی توسط افسران ترک، اتریشی و آلمانی تعلیم داده شد.[۱۰] میرزا کوچک خان و حدود ۳۰۰ چریک مسلح تحت فرمانش که جنگلی خوانده‌می‌شدند تا سال ۱۹۱۶ به تدریج گیلان را به کنترل خود در آوردند.[۴] در مارس ۱۹۱۸ حمله‌ای به قزوین انجام شد که موفقیت آمیز نبود. در آگوست ۱۹۱۸ در حالیکه جنگ جهانی اول به پایان نزدیک می‌شد. انگلستان قراردادی با جنگلی‌ها بست که به موجب آن گیلان منطقه جنگلی‌ها محسوب می‌شد ولی افسران ترک و آلمانی و اتریشی باید گیلان را ترک می‌کردند. در سال ۱۹۱۹ دولت مرکزی ایران با کمک نیروی قزاق حمله‌ای به جنگلی‌ها انجام داد و توانست مناطق تحت کنترل جنگلیها را پس بگیرد.[۱۰] پس از قرارداد ۱۹۱۹ وثوق الدوله بین ایران و انگلیس میرزا کوچک خان با حمایت بلشویکها جمهوری شوروی سوسیالیستی ایران تشکیل داد.[۴] برنامه سیاسی کوچک خان را باید پس از اتحاد وی با کمونیست‌های ایرانی و باکویی توجیه کرد. این برنامه عبارت بود از تاسیس جمهوری گیلان در ژوئن ۱۹۲۰ (۱۴ خرداد ۱۲۹۹).[۱۱]

پیش از تشکیل جمهوری شورائی گیلان نیز رهبران نهضت به مصادره املاک مالکان فئودال پرداختند که به پایتخت گریخته بودند. البته شخص کوچک‌خان علاقه خاصی به مصادره املاک نداشت زیرا سیاست ارضی او با تمایلات شدید مذهبی در هم آمیخته بود. کوچک‌خان کلاً هوادار احیای چیزی بود که به گونه مبهمی «نظام دموکراتیک اسلامی» توصیف شده‌است یعنی یک نظام وصول مالیات به صورت زکات از مالکان برای کمک به مردم فقیر و دیگر اقدامات مشابه، بر مبنای دستورات قرآنی.[۱۲] برنامه حکومت خودمختار نهضت گیلان در اندیشه‌های ناسیونالیستی و وحدت اسلامی خلاصه می‌شد.با پیروزی و تثبیت موقعیت بلشویک‌ها در انقلاب روسیه زمینه کمک به نهضت جنگل مهیا شد. در می۱۹۲۰ ناوگان کاسپین شوروی به بندرانزلی حمله کرد. بهانه این حمله وجود نیروهای فراری ژنرال روسیه سفید دینیکین بود که در انزلی موضع گرفته و به نیروهای انگلیسی پناه داده بودند. نیروهای ارتش سرخ انزلی را تصرف کرده و بدون مقاوت نیروهای انگلیسی عقب‌نشینی کردند. پس از شکست نیروهای انگلیسی و گارد سفید، نیروهای انقلابی (جنگلی‌ها، اجتماعیون عامیون، روشنفکران انقلابی و کشاورزان) در گیلان رسماً «حکومت جمهوری شوروی ایران» را اعلام کردند. این حکومت تلگراف تبریک به لنین به مسکو مخابره کرد. در این شرایط است که روزهای اول تیرماه ۱۲۹۹، کنگره حزب سوسیال دمکرات (اجتماعیون عامیون) ایرانی، حزب عدالت در انزلی برگزار می‌شود و رسماً نام «حزب کمونیست ایران» را می‌پذیرد.

در ۲۰ می ۱۹۲۰ کوچک خان طی مذاکراتی از بلشویک‌ها قول گرفت که در امور داخلی نهضت دخالت نکنند.[۱۳] با این وجود، باز هم میرزا تسلیم نظر احسان اله خان مبنی بر پیشروی فوری قوای جنگل به سوی تهران و تاسیس یک حکومت انقلابی و امضای قراردادی با روس‌ها در مسکو نشد و به جای این کار، نیروهای نهضت وارد رشت شدند و جمهوری ایران را بنیان نهادند.[۱۳]

می۱۹۲۰ تشکیل این جمهوری اعلام شد. به دنبال استقرار نیروهای انقلابی در رشت اختلاف نظرها میان رهبران جنبش بر سر چگونگی حکومت بالا گرفت از مهمترین مسایل مورد بحث تقسیم زمین میان رعیت‌ها بود. بخشی از حمایت از جنبش به علت پافشاری برخی رهبران بر تقسیم زمین و گرفتن زمین از مالکان به این طریق از دست رفت. میرزا گرچه به بلشویک‌ها تمایل داشد با این حال او و مشاورانش با این شدت عمل مخالف بودند و رویه محافظه‌کارانه‌تری را ترجیح می‌دادند و از طرفی حزب کمونیست ایران و نیروهای شوروی بر این اصلاحات پافشاری می‌کردند.[۱۴] میرزا برای پرهیز از درگیری و به نشانه اعتراض نیروهایش را از رشت خارج کرد و به احسان‌الله خان و حزب عدالت اجازه تشکیل حکومت داد. حکومت احسان‌الله خان که تا حد زیادی تحت کنترل کمیسر شوروی آبوکف بود، به مجوعه‌ای از اصلاحات از جمله دادن زمین به رعیت‌ها و تبلیغات ضدمذهبی دست زد.

احسان اله خان می‌نویسد که حتی پیش از اعلام جمهوری ایران، کوچک خان نسبت به هدفهای بلشویک‌ها مشکوک بود؛ در حالی که با عوامل بلشویک اتحاد انقلابی بسته بود... کوچک خان می‌خواست پیش از صدور انقلاب خود به تهران با بلشویک‌ها قرارداد ببندد.[۱۳]

یکی دیگر از زمینه‌های اختلاف میان جناح کمونیست و جناح میرزا در جمهوری، این بود که کمونیست‌ها که خود را صرفاً در برابر کمیته اجرایی انترناسیونال سوم مسئول می‌دانستند با هرگونه شکلی از حکومت پارلمانی مخالف بودند. کمونیست‌ها آشکارا می‌گفتند که کلیه اعضای جمهوری شوروی ایران بایستی مرجعیت انترناسیونال سوم را به صورت یک ایمان قلبی بپذیرند.شوروی در ۱۹۲۱ در لندن پیمانی با انگلستان بست و مفاد این پیمان خروج شوروی از شمال ایران بود که با تغییر سیاست شوروی در مورد انقلاب جهانی و جهت‌گیری به سمت تشکیل حکومت شوروی همخوانی داشت. در این زمان رضاخان میرپنج که به تازگی حکومت را در دست گرفته بود برای سرکوب جنبش‌های انجام‌شده راهی گیلان شد و رشت را تصرف کرد و به عمر کوتاه جمهوری شوروی سوسیالیستی ایران پایان داد.

نظرات شما عزیزان:

دانااااا

ساعت16:25---12 بهمن 1393

[وب سایت]

باید به عرضتان رسانده شود از ویکی پدیا کپی نکنید چون توسط روسیه نوشته میشود
پاسخ:پیدایش حزب کمونیست ایران، تقی شاهین، تهران، ۱۳۵۸ تاریخ انقلاب مشروطیت. رحیم نامور. انتشارات چاپار ۱۳۵۸ پرش به بالا ↑ Лит. : Иванов М. С. , Очерк истории Ирана. М. , ۱۹۵۲, гл. ۱۵; Иванова М. Н. , Влияние Окт. революции на развитие нац. -освободит. движения в Иране (۱۹۱۸-۱۹۲۲), в сб. : Великий Октябрь и народы Востока, М. ,۱۹۵۷; ее же, Нац. -освободит. движение в Иране, М. , ۱۹۶۱; см. также лит. к ст. Дженгелийцы. پرش به بالا ↑ THE MILITARY WRITINGS OF LEON TROTSKY Volume 3: ۱۹۲۰ , Order No.229 By the Chairman of the Revolutionary War Council of the Republic to the Red Army and the Red Navy, June 15, 1920, No.229, Moscow ↑ پرش به بالا به: ۳٫۰ ۳٫۱ شاپور رواسانی. «نهضت جنگل». دانشنامه جهان اسلام. بازبینی‌شده در 25 نوامبر 2014. ↑ پرش به بالا به: ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ Ervand Abrahamian (2008) «A history of modern Iran» Cambridge University Press, Page 5۹-۶۱ پرش به بالا ↑ محمدتقی بهار: تاریخ احزاب سیاسی، تهران، ۱۹۴۴، صفحات ۱۶۶ و ۱۶۷ پرش به بالا ↑ http://books.google.com/books?id=J5U3AAAAIAAJ&lpg=PA311&ots=Sad0OlyzqI&dq=schapour%20ravasani&pg=PA310#v=onepage&q&f=false پرش به بالا ↑ سپهر ذبیح: حزب کمونیست ایران/شوروی/جنبش گیلان. صفحه ۴۹ پرش به بالا ↑ Dailami, Pezhmann. “JANGALI MOVEMENT”. In Encyclopædia Iranica. 2012. 861-862. Retrieved ۲۰۱۲-۲۸-۰۵. پرش به بالا ↑ ابراهیم فخرایی، سردار جنگل ↑ پرش به بالا به: ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ Persia (Iran): Short-lived states - Fahnen Flaggen Fahne Flagge Flaggen-Shop Versand kaufen bestellen پرش به بالا ↑ محمدتقی بهار: تاریخ احزاب سیاسی، تهارن، ۱۹۴۴، صفحات ۱۶۶ و ۱۶۷ پرش به بالا ↑ سپهر ذبیح: حزب کمونیست ایران/شوروی/جنبش گیلان ↑ پرش به بالا به: ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ ۱۳٫۲ خاطرات احسان اله خان در نشریه شرق و انقلاب، شماره ۲۴، ۱۹۲۳، صفحات ۸۸ و ۱۰۷. پرش به بالا ↑ Persian Socialist Soviet Republic: Encyclopedia II - Persian Socialist Soviet Republic - Formal declaration of the Republic پرش به بالا ↑ روزنامه گلشن، چاپ رشت، ۲۸ ژوئن ۱۹۲۲.